Nog diverse onduidelijkheden over de fosfaatrechten

Het blijft onduidelijk hoe groot de generieke afroming van de fosfaatrechten zal zijn. Ook geeft het wetsvoorstel, dat staatssecretaris Van Dam naar de Tweede Kamer heeft gestuurd, geen helderheid over de compensatie voor de grondgebonden bedrijven. Het is bovendien allerminst zeker of melkveebedrijven een BEX-voordeel mogen gebruiken en daarmee kunnen afwijken van de wettelijk vastgestelde excretienormen. Wat is er nu wel bekend?

De melkveehouderij is in de afgelopen jaren fors gegroeid. De fosfaatproductie door melkvee is hierdoor boven het niveau van het sectorplafond van 2002 gegroeid. Dat geldt ook voor de fosfaatproductie van de veehouderij als geheel. Nederland voldoet hierdoor niet langer aan de voorwaarden die de Europese Commissie heeft verbonden aan de derogatie. De fosfaatrechten moeten ervoor zorgen dat de nationale fosfaatproductie op een zo kort mogelijke termijn weer beneden het fosfaatproductieplafond wordt gebracht. De Tweede en Eerste Kamer zullen zich de komende maanden over het wetsvoorstel buigen. De beoogde ingangsdatum is 1 januari 2017.

Toekenning van fosfaatrechten
In het wetsvoorstel is bepaald dat bedrijven alleen fosfaat mogen produceren – en dus alleen melkvee mogen houden – als zij over voldoende rechten beschikken. Bij de introductie van het stelsel krijgen bedrijven een hoeveelheid fosfaatrechten toegekend die gelijk staat aan het aantal gehouden stuks melkvee op 2 juli 2015.

Groei van de veestapel die na 2 juli 2015 heeft plaatsgevonden, wordt niet vertaald in fosfaatrechten.
Bedrijven waar op 2 juli 2015 melkvee werd gehouden, krijgen uitsluitend fosfaatrechten toegekend als zij op 1 januari 2017 nog als bedrijf bij RVO.nl staan geregistreerd.
Het feitelijke houderschap is leidend; in geval van uitgeschaarde dieren krijgt de houder – niet de eigenaar – de fosfaatrechten toegekend.
Landbouwers krijgen omstreeks 1 januari een beschikking over het aantal toegekende fosfaatrechten.
De in het kalenderjaar geproduceerde hoeveelheid fosfaat met melkvee mag het fosfaatrecht niet overschrijden; het gaat om een jaarplafond.
Achteraf, na het einde van het jaar wordt beoordeeld of niet teveel is geproduceerd.
In aanvulling op het jaarplafond kan aan een individueel bedrijf een zogenoemd dagplafond worden opgelegd.

Afroming bij overdracht van fosfaatrechten
Fosfaatrechten worden overdraagbaar. Bij iedere transactie zal 10 procent van de overgedragen rechten worden afgeroomd. De op deze wijze afgeroomde rechten dragen bij aan de realisatie van het fosfaatplafond.

Overdracht van fosfaatrechten binnen de familie (t/m de derde graad) is vrijgesteld van afroming; mogelijk geldt dit ook bij echtgenoten en geregistreerd partnerschap.
Tijdelijke overdracht, het ‘leasen’ van fosfaatrechten is toegestaan.
Bij lease, als de fosfaatrechten binnen het kalenderjaar retour naar de eigenaar worden overgedragen, blijft de afroming beperkt tot eenmaal 10 procent.
Overdrachten van fosfaatrechten moeten worden gemeld bij, en worden geregistreerd door RVO.nl.
Per overdracht wordt een bedrag van € 100 euro aan leges geheven, gelijk aan het bedrag bij de melding van overdracht van varkens- en pluimveerechten.

Ontheffing via fosfaatbank
De fosfaatrechten die bij overdracht worden afgeroomd, vervallen naar een fosfaatbank die zal worden beheerd RVO.nl. Vanaf het moment dat de nationale fosfaatproductie weer onder het fosfaatproductieplafond is gekomen, kunnen de in de fosfaatbank opgenomen fosfaatrechten opnieuw toebedeeld worden, via ontheffingen.

Toedeling van fosfaatrechten uit de fosfaatbank zal gebeuren via een tender.
Ontheffingen worden verleend ter bevordering van de grondgebondenheid, ter bevordering van duurzaamheid en dierenwelzijn of het stimuleren van jonge landbouwers.
Fosfaatrechten uit de fosfaatbank zijn niet overdraagbaar en mogen alleen worden benut onder de gestelde voorwaarden.

Omvang generieke korting en compensatie onbekend
De afroming bij overdrachten zal onvoldoende zijn om de fosfaatproductie onder het fosfaatplafond te brengen. Om die reden zal er ook een generieke afroming plaatsvinden. Vanaf 1 juli 2017 zal het generieke afromingspercentage worden aangekondigd. De feitelijke afroming vindt plaats per 1 januari 2018.

Het streven is om de generieke korting op maximaal 8 procent te houden.
Melkveehouders krijgen de tijd om de feitelijke productie in 2018 in overeenstemming te brengen met de hoeveelheid fosfaatrechten waarover zij na afroming beschikken.
Grondgebonden bedrijven, die over latente plaatsingsruimte beschikten, zullen geheel of gedeeltelijk vrijgesteld worden van de generieke korting.
De vrijstelling, of het vrijstellingspercentage, wordt waarschijnlijk per 1 juli 2017 bekend gemaakt.
In de beschikking met het aantal toegekende fosfaatrechten zal ook de voor het bedrijf vastgestelde latente plaatsingsruimte worden vermeld.
De vrijstelling kan niet hoger zijn dan de voor het bedrijf vastgestelde melkveefosfaatruimte.

Beperkte knelgevallenregeling
Het stelsel van fosfaatrechten zal voorzien in een zeer beperkte knelgevallenvoorziening om landbouwers te compenseren die onevenredig benadeeld worden door de toepassing van de peildatum.

Alleen bij buitengewone omstandigheden, waardoor op 2 juli 2015 minimaal vijf procent minder kg fosfaat met melkvee werd geproduceerd dan gebruikelijk.
Buitengewone omstandigheden zijn bouwwerkzaamheden, diergezondheidsproblemen, ziekte/overlijden van de landbouwer, of vernieling van (een deel) van de melkveestallen.
Er komt geen regeling voor recent gestarte bedrijven met onomkeerbare financieringsverplichtingen of een veebezetting op 2 juli 2015 met hoofdzakelijk jongvee.

Ontwikkelruimte door bedrijfsspecifieke verantwoording
Landbouwers wordt vooralsnog niet de mogelijkheid geboden om bij de verantwoording af te wijken van de wettelijk vastgestelde normen of excretieforfaits.

Bedrijfsspecifieke verantwoording wordt pas mogelijk als de rekenregels van het instrument wetenschappelijk worden getoetst en de input en uitkomsten zijn geborgd.
Gebruik van de KringloopWijzer ligt het meest voor de hand; deze systematiek ziet – anders dan de BEX – op de gehele kringloop, dus inclusief BEP.
Er vind eerst nog intensief overleg plaat tussen het ministerie en de zuivelketen.

Heeft u nog vragen? Met 30 vestigingen zijn wij overal dichtbij. Alfa is kennispartner van Melkvee.nl, het online platform voor melkveehouders. Wekelijks presenteren wij u het laatste nieuws op onze partnersite.

Tekst: Jeroen van den Hengel