Te veel hard melkvetzuur geeft harde, brokkelige kaas

Sinds het wegvallen van de melkquotering zijn melkveehouders meer pensbestendig vet gaan gebruiken om het vetgehalte in de melk op te krikken. Een hoger vetgehalte betekent immers een betere melkprijs. Zeker het afgelopen jaar loonde het gebruik van (gefractioneerde en andere) pensbestendige vetten de moeite, omdat er veel vraag was naar melkvet. De boternotering schurkte een paar weken terug zelfs tegen de 700 euro aan; een ongekend hoog niveau.

Wintermaanden

Maar hoe meer pensbestendig vet je voert, hoe hoger het gehalte aan harde, verzadigde melkvetzuren in de rauwe melk. Daarnaast spelen ook andere factoren een rol bij de vetzuursamenstelling, zoals het ras van de koeien, het productieniveau, de melkfrequentie en de rantsoensamenstelling. In de wintermaanden, wanneer de koeien geen vers gras krijgen, is het melkvet van nature al harder.

Daarom is besloten om in elk geval in de huidige stalperiode – vanaf 1 november tot nader order – het gebruik van gefractioneerde pensbestendige vetten aan banden te leggen. Gefractioneerde vetten kunnen namelijk wel tot 80 procent van het harde melkvetzuur C16 bevatten.

"Kortste klap"

"Deze maatregel is de kortste klap", licht Henk Flipsen toe. Hij is directeur van de Nevedi, de koepelorganisatie van veevoerproducenten. "We hebben besloten om voorlopig geen gefractioneerde pensbestendige vetten meer te gebruiken, of in elk geval geen pensbestendig vet met meer dan 60 procent palmitinezuur (C16, red.). Dit is de kortetermijnaanpak. Intussen gaan we via het tankmelkonderzoek dat Qlip doet, kijken wat deze maatregel voor effect dat heeft op de vetzuursamenstelling. Daaruit moet een aanpak voortvloeien voor de lange termijn."

Vrij

Alle zuivelbedrijven die verenigd zijn in de NZO zijn voorstander van deze maatregel. Maar het staat individuele zuivelbedrijven vrij om het gebruik van pensbestendige vetten toe te staan, omdat ze bijvoorbeeld geen kaas produceren. Zij kunnen dan besluiten dat hun leden/leveranciers gerust de desbetreffende pensbestendige vetten mogen blijven gebruiken.

Volgens Henk Flipsen van Nevedi komt een derde van alle pensbestendige vetten die in Nederland worden gebruikt, in de vorm van mengvoer op het erf. De overige twee derde voegen boeren zelf toe aan het rantsoen. Het wordt dan bijvoorbeeld bijgemengd in de voermengwagen.

Wit poeder

Pensbestendig vet ziet eruit als een wit poeder. Het wordt in zakken geleverd. Boeren die nog een aangebroken pallet hebben staan, mogen die zakken vanaf vandaag tot nader order niet meer gebruiken, volgens de Nevedi-NZO-afspraak. "Voordeel is dat het product circa twee jaar houdbaar is, als je het netjes bewaart", aldus Jan Speerstra. Hij is directeur van Speerstra Feed Ingrediënts, naar eigen zeggen marktleider in dit product. Overigens mogen boeren die nog mengvoer met pensbestendig vet in de silo hebben zitten, deze voorraad wel opgebruiken.

Hardheid melkvet

Palmetinezuur heeft een effect op de hardheid van het melkvet. Als het aandeel van dit vetzuur (C16) landelijk gezien niet boven de 32 procent van het totaal aan vetzuren uitkomt, zijn er geen problemen met de melkverwerking in de fabriek. Daarom wordt dat niveau aangehouden als maximaal landelijk gemiddelde.

Tegelijkertijd wordt ook de hardheid van het melkvet aan een maximum gebonden. De zogenoemde Solid Fat Content is de fractie vetzuren in melkvet die bij 20 graden Celsius hard is, (vast) en niet meer vloeibaar. Dit wordt gebruikt als maat voor de hardheid van melkvet. Deze SCF-waarde mag maximaal 21,5 procent bedragen. Als het hoger is, kan de zuivelindustrie de melk niet meer goed verwerken.