'Fraude met 25 tot 40 procent van alle mest'

Dat staat in het politierapport Nationaal Dreigingsbeeld 2017, dat is gepubliceerd op de website van het ministerie van Veiligheid en Justitie en door minister Blok is aangeboden aan de Tweede Kamer.

500 miljoen euro

De totale kosten voor de mestafzet in Nederland worden voor 2015 geraamd op 500 miljoen euro. De financiële belangen in de mestsector zijn groot. Dat komt door de stijging van het mestoverschot en mestafzetkosten en door de lage afzetprijzen van producten uit de veehouderij. Dat maakt de hele keten van de mestverwerking gevoelig voor het plegen van mestfraude, zo schrijft de politie.

Relatief eenvoudig

Volgens de auteurs is het relatief eenvoudig om fraude te plegen. Er zijn voldoende gelegenheden voor en dienstverleners zijn bereid de fraude mogelijk te maken. Daarentegen is het lastig en arbeidsintensief om mestfraude te ontdekken en aan te tonen. Er is sprake van uitgesteld heterdaad: de administratieve verantwoording van mestafzet vindt pas na een afgesloten jaar plaats, als de mest allang is afgevoerd of uitgereden. Daardoor kunnen hoeveelheden mest en gehalten mineralen niet meer gecontroleerd worden.

Diepgaand onderzoek

Bij controle van mesttransporten is controle van de boeken vaak niet voldoende. Op papier klopt het meestal. Om mestfraude in beeld te krijgen is diepgaander onderzoek naar de meststromen nodig. Verschillende data (monstermetingen, rittenlijsten, tachograafgegevens, gps-gegevens) moeten gecombineerd worden om fictieve en daadwerkelijke meststromen inzichtelijk te krijgen. Dergelijke onderzoeken zijn gecompliceerd en tijdrovend. Bovendien zijn op dezelfde handeling verschillende wetten van toepassing. Dat maakt handhaving en controle lastig en complex.

Zelf bemonsteren

De mogelijkheid voor vervoerders om zelf vaste mesttransporten te bemonsteren laat ruimte voor fraude, aldus het rapport. Gezien het grote aantal mesttransporten is het niet mogelijk elk transport te controleren: de NVWA controleert jaarlijks ongeveer 1200 van de ruim 900.000 mesttransporten. 'Dit is bekend in de branche en dat maakt het illegaal vervoeren en uitrijden van mest aanlokkelijk.'

Omvang

Hoewel de omvang van mestfraude niet in getallen valt uit te drukken, schatten drie verschillende bronnen (mestverwerkers, de Land- en Tuinbouw Organisatie Nederland en de brancheorganisatie van loonwerkers en mestdistributeurs) dat 25 tot 40 procent van de mest in Nederland illegaal wordt verhandeld of gedumpt, aldus de auteurs. Er zijn sinds 2014 drie omvangrijke opsporingsonderzoeken naar mestfraude uitgevoerd. In een van deze zaken werd meer dan een miljoen euro illegale winst behaald.

Methodes

Uit casuïstiek met betrekking tot mestfraude komen de volgende criminele activiteiten naar voren:

- Er wordt gefraudeerd met mestmonsters.

- Mest wordt fictief verplaatst of opgeslagen en daarna zwart afgezet of op het eigen bedrijf of elders illegaal uitgereden. Administratief lijkt alles keurig in orde. In de administratie staat bijvoorbeeld dat de mest is geëxporteerd naar het buitenland, door intermediairs is afgevoerd of door intermediairs is opgeslagen in silo’s of mestkelders.

-Er wordt gefraudeerd met plaatsingsruimte. Veehouders laten meer grond registreren dan ze feitelijk bezitten. Daardoor kunnen ze, op papier althans, meer mest uitrijden. Malafide dienstverleners zijn hun daarbij behulpzaam. De frauderende veehouders rijden de mest gewoon op eigen grond uit.

- Mestintermediairs maken gebruik van ingewikkelde bedrijfsstructuren en katvangers om de werkelijke eigenaar van de bedrijven en meststromen te verhullen. Veel intermediairs hebben meerdere bv’s. Als ze worden gepakt, laten ze de oude bv klappen en gaan ze verder met een andere.