Waarom kan mijn koe niet opstaan? Syndroom van Downer (fosfortekort) bij verse koeien
Fosfortekort en calciumtekort; wat is het verschil?
Fosfor speelt op veel plekken in het lichaam van de koe een rol. Zo speelt fosfor een rol binnen het energiemetabolisme, is het een onderdeel van de bouwstenen van celmembranen en is het een belangrijke nutriënt voor pensmicroben. Bij verse koeien is de belangrijkste functie de aanspanning van spieren. Een tekort aan fosfor leidt dan ook tot spierzwakte waardoor de koe na het afkalven slecht in de benen komt. Koeien met een fosfortekort worden vaak beschreven als ‘downer koeien’.
Fosforgebrek door lage voeropname
Fosfor wordt, net als calcium, grotendeels opgeslagen in het skelet. Rondom afkalven verliest de koe fosfor aan de groei van de foetus en de opkomende melkproductie. Koeien kunnen wel wat fosfor halen uit het skelet, maar ze moeten fosfor grotendeels gewoon binnen krijgen via het voer. Als de voeropname rondom het afkalven daalt, kan er gemakkelijk een fosfortekort ontstaan.
Het rantsoen is de laatste jaren schraler geworden op het gebied van fosfor waardoor er bij melkkoeien sneller een fosfortekort kan optreden. Dit kan meerdere oorzaken hebben:
- Er wordt minder fosfaat op het land bemest vanwege fosfaatexcretie en het risico op uitspoeling. Door de droge jaren is het ruwvoer ook nog eens schraler geworden wat het fosforgehalte in het ruwvoer ook heeft aangetast.
- Vanwege milieueisen is er minder fosfor in het krachtvoer toegevoegd. De reden hiervoor is om de fosfaatefficiëntie in de koe te willen verbeteren en het fosfaatgehalte in de mest te verlagen.
- Droogstandsrantsoenen bevatten telkens minder nutriënten. Om het risico op melkziekte te verminderen moet de kationen-anionen balans in het droogstandsrantsoen goed zijn. Fosfor remt de activatie van vitamine D wat zorgt voor een verminderde botmobilisatie en een hoger risico op melkziekte. Wel is fosfor erg belangrijk voor hoogdrachtige koeien.
In combinatie met een calciumtekort
In de praktijk zien we vrijwel altijd een combinatie van fosfortekort met een tekort aan calcium. Deze problemen gaan vaak ‘hand in hand’, maar hebben ieders een eigen oorzaak. Terwijl fosfor opgenomen moet worden via het voer, moet het calcium rondom het afkalven vrijkomen vanuit de botmobilisatie. Bij een calciumtekort kan de pens ook minder goed functioneren doordat de pens(spier) minder calcium toegevoerd krijgt. De voeropname daalt nog verder en zo ook de opname van fosfor.
De ziektebeelden van een fosfortekort en melkziekte lijken veel op elkaar. In de onderstaande tabel zijn de symptomen van calciumtekort en fosfortekort naast elkaar gezet. Om zeker te willen weten welk tekort het is, kan het nemen van een bloedmonster door de veearts helpen.
Symptomen van een calciumtekort in vergelijking met een fosfortekort
| Symptomen bij een calciumtekort | Symptomen bij een fosfortekort |
| Niet kunnen staan | (Net) niet kunnen staan |
| Koude oren | Geen koude oren (meer) hebben |
| Niet willen vreten | wel willen vreten |
| Suf zijn | Relatief alert zijn |
| Normale urine | Kans hebben op roodachtige urine |
Behandeling
In tegenstelling tot calcium reageert fosfor helaas niet snel op behandeling. Injecteerbare fosfor zorgt wel voor een snelle stijging van fosforgehalte in het bloed, maar dit fosfor verdwijnt snel en wordt niet of nauwelijks daadwerkelijk in de cellen opgenomen. Een betere methode is om fosfor oraal (via de bek) te geven. De Topro Phosphorus bolus is een snel oplosbaar fosfor- en calciumsupplement dat direct voor en kort na het afkalven kan worden toegediend. Als de verse koeien al calciumsupplementen krijgen, is de Topro Calcium bolus ook geschikt. Deze bolus bevat naast calcium en vitamine D3 ook fosfor waardoor dit tekort snel kan worden aangevuld. Verder is het ondersteunen van de koe met een comfortabele ligplek en pijnstilling belangrijk om de koe snel in de benen te krijgen.
Meer weten over een calciumtekort bij verse koeien? Lees dan hier verder.