Hoe werkt het afweermechanisme van de speen?

De speen en met name het slotgat vormt de fysieke barrière tussen de omgeving en het uierweefsel. Rondom het melken is het risico op bacterie-overdracht het grootst, maar ook tussen de melkbeurten door bevinden de spenen zich in een kiemrijke omgeving. Daarnaast verhogen speenbeschadigingen het risico op infecties.

De speenhuid
Een gezonde speenhuid vormt de eerstelijns verdediging van het immuunsysteem. Een gezonde speen is soepel en bestand tegen externe factoren zoals melken, de zuigkracht van het kalf of extreme weersomstandigheden. De speenhuid is bedekt met een zuurmantel die de huid beschermt tegen irritatie en overmatige bacteriegroei. Tijdens het melken wordt de zuurmantel weggewassen en kan deze de huid niet meer beschermen. Speendesinfectie met een goede verzorging van de speenhuid is daarom een must in mastitispreventie. Spenen kunnen verschralen door boxvulling met een hoge pH-waarde wat ook weer een extra risico vormt. Gebruik daarom een boxstrooimiddel die zowel een desinfecterende werking als een huid neutrale pH-waarde heeft.

Slotgat
De slotgatspier sluit het slotgat af waardoor melk uitliggen wordt voorkomen. Tijdens het melkproces is het slotgat geopend. Bij een gezond slotgat blijft deze tot een half uur na het melken nog geopend.. Bij beschadigde of vereelte slotgaten zal dit langer duren. Tijdens het melken zorgt een uitgaande melkstroom ervoor dat er geen bacteriën naar binnen kunnen. In de periode net voor het melken tot een half uur na het melken, hebben bacteriën wel vrij toegang tot het speenkanaal. Zeker op robotbedrijven, waar koeien niet een half uur na het melken kunnen worden vastgezet, moet daarom extra aandacht worden besteed aan ligbedhygiëne.

Kies de juiste speendesinfectie
Speendesinfectie na het melken is een effectieve manier om schadelijke organismen af te doden en de spenen te verzorgen. Welke actieve stof u het beste kunt gebruiken is afhankelijk van de infectiedruk en speenconditie. Chloordioxide heeft een zeer snelle en doeltreffende werking tegen schadelijke micro-organismen en wordt met name geadviseerd bij een hoge infectiedruk. Melkzuur komt van nature voor in melk. In combinatie met huidverzorgende bestanddelen zorgt een spraymiddel op basis van melkzuur voor een goede bescherming met een verzorgende werking. Chloorhexidine heeft een huidvriendelijk karakter en daardoor uitermate geschikt voor bedrijven waar de speenconditie aandacht nodig heeft.Voor elke bedrijfspecifieke situatie heeft Heemskerk een speendesinfectiemiddel in het assortiment. Laat u informeren door uw rundveespecialist of neem contact op met ons supportteam.

Speenpuntvereelting
Beschadiging van de speenpunt is vaak het gevolg van overmatige druk van de tepelvoering tijdens het melkproces. Beschadigde of vereelte slotgaten sluiten niet meer goed en is een ideale plek voor schadelijke organismen om zich te verschuilen. Speenpuntvereelting of hyperkeratose is herkenbaar als een witte ring die aanvankelijk zacht is, maar kan veranderen in een ruwe ring. Deze eeltvorming lijkt op een wortel die tot in het speenkanaal doordringt waardoor deze niet voldoende kan sluiten. Bacteriën hebben zo volop de gelegenheid binnen te dringen. Naarmate de melktijd langer wordt, neemt de kans op vereelting toe. Vierkante tepelvoeringen verhogen de melksnelheid en masseren de speen op een minder belastende manier dan gangbare tepelvoeringen. Onderzoek (zie grafiek 1) wijst uit dat door de inzet van vierkante tepelvoeringen de conditie van het slotgat duidelijk verbetert.

Keratineplug
Via het tepelkanaal kunnen bacteriën de uier binnendringen en het melkklierweefsel aantasten. Daarom wordt deze afgesloten door een keratineplug. Dit is een soort wax dat wordt afgescheiden door de binnenste lagen van het speenkanaal en heeft een antibacteriële werking. Door de melkstroom spoelt de keratineplug weg. Tijdens de lactatie krijgt het tepelkanaal onvoldoende tijd om de keratineplug volledig te herstellen. In de droogstand wordt de keratineplug niet meer uitgespoeld en voorkomt het dat bacteriën binnendringen. Afhankelijk van de melkgift op het moment van droogzetten, duurt het enkele dagen tot weken voordat het speenkanaal volledig afgesloten is. Daarom kunnen de spenen wel wat extra bescherming gebruiken tijdens het droogzetten.