Column: Ode aan Jaap van Bruchem

Laat ik beginnen met hem ontzettend te bedanken voor wat hij voor ons heeft betekend. Ook en vooral namens al die melkveehouders die dankzij hem succesvol hun bedrijfsvoering hebben aangepast. Ook dank namens al die docenten, onderzoekers en adviseurs die dankzij Jaap vol inspiratie een ander geluid in landbouw Nederland ten gehore hebben gebracht.

Holistische kijk

Jaap was voor mij persoonlijk heel bijzonder. Hij is namelijk al sinds 1997 in mijn leven en is een belangrijke leermeester voor me geweest. Terugkijkend op mijn carrière komt zijn naam nog elke week wel een keer voorbij. Ik ben blij dat hij nog heeft kunnen meemaken dat zijn levenswerk: kringlooplandbouw, zelfs tot het Ministerie van LNV is doorgedrongen. Alhoewel we in de uitwerking nog bij lange na niet zijn bij de ideeën die hij daarover had.

Jaap wist ons ervan te overtuigen dat mest niet het probleem is, maar dat een betere kwaliteit mest juist de oplossing is voor de problemen in de landbouw. Jaap was in Azië geweest en had daar gezien hoe het bodemleven en de microbiologie ons verder kon helpen om zonder kunstmest toch hele knappe producties te behalen. Hij onderzocht de optimalisatie van het gehele bodem-plant-dier-mest systeem. Deze holistische kijk gaf regelmatig de nodige conflicten met collega-onderzoekers en zelfs met de raad van bestuur van Wageningen UR.

Oplossing in de bodem

In 1998 schreven Jaap en ik een serie artikelen met de naam “stikstof in balans” (ja, 25 jaar geleden ging het al over stikstof). Een analyse van de mineralenkringlopen van 100 melkveebedrijven in de Friese Wouden (VEL/VANLA) maakte inzichtelijk dat de oplossing voor onze stikstofproblemen niet bij het dier, maar in de bodem gezocht moesten worden. Fors minder kunstmest en eiwit-armere en structuurrijkere rantsoenen om zo betere mest te produceren met zo weinig mogelijk milieuverliezen.

De kunstmestgift is sinds die tijd meer dan gehalveerd, het eiwitarmer voeren ten dele doorgevoerd en staat nog altijd hoog op de agenda, alleen het structuurrijkere rantsoen wil nog niet zo lukken.

Jaap kreeg de kans om op proefboerderij de AP Minderhoudhoeve in Swifterbant koeien te voeren op 13,5 procent ruw eiwit in het rantsoen, dat lukte door ze extreem te laten herkauwen. De mest stonk niet meer en bestond voor meer dan 65 procent uit organisch gebonden stikstof. Minder ammoniak- en minder nitraatverliezen! Dat er zelfs binnen een drijfmestsysteem zoveel mogelijk was, had ook hij niet verwacht. Vervolgens lieten melkveehouders door heel Nederland zien dat ze met minder inputs ook nog eens meer gingen verdienen. Jaap inspireerde hen.

Tijd ver vooruit

Het gedachtegoed is verder gebracht in het netwerk PMOV en later in Netwerk Vitale Landbouw en Voeding. Daar bleek het lastig om afwijkende meningen en mensen te verenigen. Ook ik ben wel eens afgehaakt en met vrienden grapten we dat Jaap geen planken meer nodig had in zijn boekenkast, omdat alle boeken zweefden. Ik denk, of weet wel zeker, dat ook zijn meer omstreden theorieën ons in de toekomst weer vooruit gaan helpen. Dan zullen we nog vaak aan Jaap terugdenken: die was zijn tijd ver vooruit.

Via deze weg wil ik familie en vrienden heel veel sterkte wensen met dit verlies. Voor hen is het belangrijk te weten dat we Jaap altijd zullen blijven herinneren als een uiterst vriendelijke en betrokken man die ons inspiratie en nieuwe inzichten bracht en die ontzettend veel mensen met elkaar heeft verbonden.

Rust zacht Jaap en weet dat al die mensen jouw gedachtes met veel plezier en energie verder zullen blijven brengen!