Boerenkennis troef in Europese Green Deal

Het jaar 2020 kenmerkt zich wat mij betreft door twee zaken: Het coronavirus en het stikstofdebacle. Het heeft een andere kwestie geheel ondergesneeuwd, namelijk de onderhandelingen van een nieuw Europees landbouwbeleid.

Zowel het Europees Parlement als de landbouwministers hebben afgelopen jaar ieder een positie bepaald op het nieuwe landbouwbeleid. Een groot deel van de directe betalingen zal worden afgeroomd en ingezet voor zogenaamde eco-regelingen. Boeren mogen zelf bepalen of ze hieraan mee willen doen. Daarmee kunnen ze de afroming, geheel of gedeeltelijk terugverdienen wanneer ze leveren op biodiversiteit, milieu, klimaat en/of dierenwelzijn. Belangrijk element: Brussel bepaalt niet meer hoe een boer dat moet doen. In plaats daarvan worden op lokaal of nationaal niveau eco-regelingen opgesteld, die veel zullen lijken op de duurzaamheidsprogramma’s die we al kennen bij coöperaties en andere private afnemers.

Boeren krijgen keuze

Ik ben een groot voorstander dat boeren zelf de keuze hebben om aan deze eco-regelingen mee te doen. Het zorgt ervoor dat de eco-regelingen aantrekkelijk moeten zijn voor de boer. De vergoeding moet in verhouding staan tot de geleverde milieuprestaties. Het stimuleert groen ondernemerschap, want hoe meer milieuprestaties er geleverd worden, hoe hoger de betaling. Dit is een compleet andere benadering dan de vergroening in het huidige landbouwbeleid. Nu nog worden vergroeningsmaatregelen in Brussel bepaald en gelden voor alle agrarische bedrijven in de EU. Gecontroleerd wordt of de maatregelen correct zijn doorgevoerd. De daadwerkelijke milieuwinst, wordt echter niet gemonitord.

Tijdens bedrijfsbezoeken heb ik vaak gezien dat de vergroeningsmaatregelen uit Brussel helemaal niet passen bij de lokale omstandigheden en dus niet werken. Boeren hebben ideeën hoe het beter zou kunnen, maar daarvoor was tot op heden geen ruimte. Ook heb ik de oneerlijkheid van het huidige landbouwbeleid gezien. Het ploegverbod in Natura2000 gebieden is voor boeren die daar land hebben liggen een kostenpost. Andere boeren hebben die kosten niet. Toch kregen ze dezelfde hectarepremie.

De benadering van het nieuwe landbouwbeleid wordt dus anders. In plaats van bedrijven te korten wanneer de Brusselse vergroeningsmaatregelen niet zijn opgevolgd, worden boeren beloond als ze een milieuprestatie leveren. Daarmee creëer je draagvlak, geef je het vertrouwen en benut je de kennis en kunde van diegenen die het moeten gaan doen. In dit geval de boer. Juist die kennis en kunde heeft Nederland gebracht tot een van de belangrijkste spelers in de wereldvoedselvoorziening.

Van boer tot bord

Naast het Europees landbouwbeleid wordt in Brussel ook gesproken over de zogenaamde “boer tot bord” strategie. Deze is te vergelijken met de Nederlandse visie kringlooplandbouw van Carola Schouten. In Europa is het de visie van Eurocommissaris Frans Timmermans. Hij is verantwoordelijk voor de zogenaamde Europese Green Deal. Daarin staat dat de EU duurzamer en in 2050 klimaatneutraal moet zijn. Daarom wil Timmermans dat in 2030: 50% minder gewasbeschermingsmiddelen gebruikt worden, 20% minder meststoffen, 50% minder antibiotica, 50% minder uitstoot van broeikasgassen en dat 25% van het landbouwareaal gebruikt wordt voor de biologische landbouw. Deze doelen zijn nog niet verankerd in Europese wetgeving. Het is pas een voorstel.

Onduidelijk is op welke manieren de gestelde doelen behaald moeten worden en wat de daadwerkelijke milieuwinst zal zijn. Hoe kan bijvoorbeeld meer landbouwareaal gebruikt worden voor biologische landbouw, als er vanuit de markt geen extra vraag is naar biologische producten? Nu al worden gangbare bedrijven geweigerd wanneer ze willen omschakelen naar biologisch. Biologische landbouw wordt door Commissaris Timmermans gezien als de oplossing, terwijl in mijn ogen een perfect landbouwmodel niet bestaat. Zo heb ik me er altijd over verbaasd dat grondgebruik per agrarisch product nooit serieus is genomen. Terwijl het stikstofdebacle wederom heeft laten zien dat (landbouw)grond een enorm schaars goed is.

De strategie van Timmermans lijkt daarmee weer terug te vallen in oude patronen. Maatregelen worden weer een doel op zich. Ik durf er een fles glühwein om te verwedden, dat daarmee de doelen van de Green Deal niet gehaald gaan worden.