Hoe dit kleine mineraal zorgt voor vruchtbaarheidsdoorbraken bij melkkoeien

Wat is de zink-explosie?

Recent baanbrekend onderzoek heeft aangetoond dat er op het moment van bevruchting iets opmerkelijks in de eicel gebeurt. Miljarden zinkionen worden in één keer vrijgegeven in een schitterende flits, de zogenoemde “zink-explosie”. Dit is niet zomaar een mooi lichtspel – het is een cruciaal biologisch proces dat bepaalt of een bevruchting uitgroeit tot een gezond, zich ontwikkelend embryo (Kageyama et al., 2025).

Zie de zink-explosie als een soort natuurlijke kwaliteitscontrole. Wanneer een zaadcel een eicel met succes bevrucht, zorgt de plotselinge afgifte van zinkionen voor een cascade aan processen die de eicel “activeren” en de embryonale ontwikkeling op gang brengen. Zonder deze zink-explosie kan het lijken alsof er bevruchting heeft plaatsgevonden, maar zal het embryo zich niet goed ontwikkelen.

Waarom zink belangrijk is voor uw melkveebedrijf

Voor melkveehouders helpt deze ontdekking te verklaren waarom zinksuppletie al jaren een positief effect laat zien op de vruchtbaarheidsresultaten. Studies (Uchida et al., 2001; Nayeri et al., 2014) hebben aangetoond dat koeien die extra zink krijgen – vooral organische vormen zoals zink-aminozuurcomplexen – het volgende laten zien:

• Verbeterde drachtigheidspercentages binnen de eerste 21 dagen van de inseminatieperiode

• Minder dagen tot de eerste bronst na afkalven

• Betere bevruchtingsresultaten met minder inseminaties per dracht

• Minder “days open” en een verbeterde algehele vruchtbaarheid

Het onderzoek naar de zink-explosie helpt deze verbeteringen te verklaren. Als het zinkniveau in het dier voldoende is, worden eicellen goed voorbereid op bevruchting en verloopt de vroege embryonale ontwikkeling normaal. Bij zinkgebrek kan zelfs een geslaagde bevruchting toch niet leiden tot een levensvatbare dracht, met vroeg embryonale sterfte – een belangrijke oorzaak van vruchtbaarheidsproblemen in melkveekoppels – tot gevolg.

De wetenschap achter zink en voortplanting

Zink is essentieel voor tal van reproductieve functies bij melkkoeien. Onderzoek laat zien dat zinksuppletie de vruchtbaarheid via meerdere mechanismen ondersteunt:

1. Hormoonproductie
   Zink is nodig voor de synthese en secretie van reproductiehormonen (Campbell & Miller, 1998), waaronder hormonen die de bronstcyclus en ovulatie reguleren.

2. Eicelkwaliteit
   Voldoende zink is cruciaal voor een goede ontwikkeling en rijping van de eicel. Het mineraal hoopt zich tijdens de ontwikkeling in de eicel op en bereidt haar voor op het cruciale moment van de zinkvonk (Duncan et al., 2016; Camera et al., 2023).

3. Embryo-ontwikkeling
   Na de bevruchting blijft zink een essentiële rol spelen in de vroege embryonale ontwikkeling. Zonder voldoende zink kunnen embryo’s al in het 2- tot 4-celstadium afsterven en zich niet ontwikkelen tot een levensvatbare dracht (Uriu-Adams & Keen, 2020).

Wat dit betekent uw melkvee?

Het onderzoek naar de zink-explosie helpt te verklaren waarom zinksuppletie werkt en waarom het vooral belangrijk is in kritieke fases van de voortplantingscyclus:

• Transitieperiode: Droge koeien die vóór het afkalven extra zink ontvangen, laten na afkalven vaak een betere vruchtbaarheid zien; ze tonen eerder bronst en worden sneller drachtig.

• Inseminatie-/dektijd: Extra zink tijdens de inseminatie- of dekperiode kan het succes van de bevruchting en de vroege embryonale ontwikkeling verbeteren.

• Hittestress: In stressvolle perioden, zoals bij hittestress, kan de zinkbehoefte toenemen, waardoor suppletie nog belangrijker wordt om de vruchtbaarheid op peil te houden.

De ontdekking van de zink-explosie biedt een nieuw raamwerk om reproductie problemen bij melkvee te begrijpen. We wisten al langer dat zinkgebrek vruchtbaarheidsproblemen veroorzaakt, maar dit onderzoek legt het specifieke cellulaire mechanisme bloot. Een slechte zinkstatus tast niet alleen de algemene reproductieve gezondheid aan – het kan de fundamentele “vonken” verhinderen die nieuw leven in gang zetten.

De juiste zinkbron kiezen

Niet alle zinkbronnen zijn gelijk. Onderzoek laat consequent zien dat organische zinkbronnen, zoals zink-aminozuurcomplexen, beter presteren dan anorganische vormen zoals zinksulfaat, zinkoxide en zinkhydroxychloride, als het gaat om biologische beschikbaarheid, stabiliteit en fysiologische effecten. Zelfs binnen de organische categorie zijn er verschillen. Sommige zogenoemde “organische” vormen, zoals zinkmethionine-hydroxy-analogen, kunnen in de pens of maag uiteen vallen en zich vervolgens meer gedragen als anorganisch zink.

Spoorelement-aminozuurcomplexen blijken bijzonder effectief, omdat ze beschermd zijn tegen antagonistische interacties met andere mineralen en gemakkelijker worden opgenomen en benut door de koe. Dit betekent dat er meer zink de weefsels bereikt waar het het hardst nodig is.

Echt organische complexen – die tijdens de vertering intact blijven – bieden de meest consistente voordelen.

De kern in één oogopslag

De ontdekking van de zink-explosie levert overtuigend wetenschappelijk bewijs voor het positieve effect van zinksuppletie op de vruchtbaarheid van melkkoeien. Deze microscopische lichtflits staat voor een fundamenteel biologisch proces dat het succes van de bevruchting en de vroege embryonale ontwikkeling bepaalt.

Voor melkveehouders onderstreept dit onderzoek het belang van een optimale zinkvoorziening, vooral tijdens kritieke reproductieperiodes. Zinkgebrek kan leiden tot duidelijke problemen zoals lage drachtigheidspercentages en uitgestelde bevruchting, maar zelfs een marginale zinkstatus kan het succes van de bevruchting op cellulair niveau negatief beïnvloeden.

Investeren in hoogwaardige zinksuppletie, met name in de vorm van aminozuurcomplexen, gaat verder dan het simpelweg afvinken van basis-voedingsnormen. Het gaat om het optimaliseren van de fundamentele biologische processen die de reproductieve prestaties bepalen. In een sector waar elke dracht telt, kan ervoor zorgen dat uw koeien voldoende zink hebben voor die cruciale “vonkje van leven” het verschil maken tussen middelmatige en uitzonderlijke vruchtbaarheidsresultaten.

De zink-explosie is misschien onzichtbaar voor het blote oog, maar de impact ervan op het financieel resultaat van uw melkveebedrijf is allesbehalve klein.