Extensivering naar regeneratieve melkveehouderij haalbaar bij vergoeding van 1.000 euro per hectare

Het onderzochte bedrijf telt 145 melkkoeien en 73 stuks jongvee en beschikt over ruim 70 hectare grond, grotendeels in eigendom en deels in pacht. Het grasland vormt de kern van het bedrijf, dat jaarlijks ongeveer 1,4 miljoen kilogram melk produceert. Het bedrijf kent een veebezetting van 2,5 GVE per hectare, zonder weidegang. De melk wordt geleverd tegen een prijs van 50 euro per 100 kilogram, terwijl de adviseur voor de regeneratieve scenario’s rekende met een biologisch-dynamische melkprijs van 65 euro per 100 kilogram. Die hogere melkprijs is een belangrijk uitgangspunt. De daadwerkelijke marktprijs kan daardoor invloed hebben op de financiële haalbaarheid. De mestafzetkosten zijn begroot op 20 euro per kubieke meter.

De analyse betreft één specifiek bedrijf en vormt daarmee een casestudy; de resultaten zijn niet zonder meer representatief voor andere melkveebedrijven, omdat grondpositie, melkprijs en kostenstructuur sterk kunnen verschillen.

In de analyse zijn drie situaties doorgerekend: voortzetting van de huidige bedrijfsvoering, scenario A waarbij de hoeveelheid grond gelijk blijft, en het aantal GVE krimpt van ruim 171 naar 102 met behoud van het aantal hectare grond; en scenario B waarbij de veestapel krimpt naar 120 en extra land wordt gepacht om aan de GVE-norm en weide-uren te kunnen voldoen.

Met beide scenario’s werd aan alle vinkjes voldaan: maximaal 1,5 GVE/ha, 3.000 uur weidegang, kruidenrijke en oude weilanden, geen kunstmest, geen pesticiden en 10 procent groenblauwe dooradering. Deze criteria beogen een hogere biodiversiteit, beter bodemleven, meer dierenwelzijn en meer grasgevoerde bedrijfsvoering. Dat zijn de kernwaarden binnen het zogenoemde regeneratieve landbouwmodel.

Financiële resultaten van de scenario’s

Bij voortzetting van de huidige bedrijfsvoering behaalt het bedrijf een resultaat van ongeveer 74.000 euro en een cashflow van 129.000 euro. De berekende arbeidskosten van de ondernemer (het aantal gewerkte uren x 30 euro per uur. In dit scenario ongeveer 100.000 euro) is al in mindering gebracht van het resultaat en cashflow. De kritieke opbrengstprijs per 100 kilogram melk bedraagt 48,1 euro. Dat is voldoende om aflossingen en vervangingsinvesteringen te doen en een gezonde liquiditeitsmarge van 3 procent te behouden.

In scenario A, waarin de ondernemer de veestapel fors inkrimpt tot 86 melkkoeien met 68 hectare gewassen en minder arbeidsuren draait, daalt het bedrijfsresultaat naar 21.000 euro en de cashflow naar 76.000 euro. Dat betekent een verschil van ongeveer 53.000 euro met de huidige situatie. De kritieke melkprijs per 100 kilogram melk bedraagt 68,5 euro.

De door Urgenda voorgestelde vergoeding van 1.000 euro per hectare zou in theorie voldoende zijn, maar omdat deze in dit project is gemaximeerd op 30.000 euro per jaar, resteert een tekort van ongeveer 23.000 euro. Het bedrijf houdt in dit scenario wel 4.000 kilogram fosfaatrechten over met een marktwaarde van ongeveer 500.000 euro, die als buffer kunnen dienen bij de omschakeling.

In dit scenario neemt de arbeidsinzet aanzienlijk af, wat volgens de betrokken melkveehouder gevolgen kan hebben voor de rolverdeling binnen het gezin en de opvolging van het bedrijf.

2.600 kilogram fosfaatrechten

Scenario B (het aantal melkkoeien daalt tot 120 stuks en aantal hectare gewassen via pacht neemt toe tot 95 hectare) toont een positiever beeld. Bij een gestegen grondomvang maar behoud van arbeidsinzet komt het resultaat uit op 66.000 euro en de cashflow op 121.000 euro, slechts 8.000 euro lager dan in de huidige situatie. De kritieke melkopbrengst bij dit scenario bedraagt 62 euro per 100 kilogram melk.

De vergoeding uit het 7 Vinkjes-project is hier toereikend om de financiële balans te behouden. Wel vereist dit scenario dat het bedrijf kan uitbreiden met ongeveer 30 hectare extra grond om extensiever te kunnen boeren. In deze variant blijft 2.600 kilogram fosfaatrechten over met een waarde van circa 325.000 euro.

De voorwaarden voor omschakeling

Volgens Van Alphen laat de analyse zien dat regeneratieve melkveehouderij financieel mogelijk is, maar alleen onder specifieke voorwaarden. „Vooral in het scenario waarin voldoende grond beschikbaar is en de vergoeding realistisch blijft, kan een melkveehouder de stap zetten zonder zijn bedrijfscontinuïteit in gevaar te brengen”, concludeert de adviseur.

Hij voegt eraan toe dat „een intensievere manier van boeren, met meer koeien per hectare, door de extra kosten voor mestafvoer uiteindelijk niet zal leiden tot een beter inkomen. Een doodlopende weg dus in de ontwikkeling van het bedrijf.”

De analyse beperkt zich tot bedrijfseconomische aspecten. De daadwerkelijke haalbaarheid in de praktijk hangt daarnaast af van factoren zoals grondbeschikbaarheid, mestbeleid, melkprijsontwikkeling en regionale markttoegang voor regeneratieve melk.

Project 7 Vinkjes: van rekensom naar beweging

De doorrekening in opdracht van Stichting Urgenda maakt deel uit van het 7 Vinkjes-project, waarin 20 melkveehouders in tien jaar tijd willen omschakelen naar een extensieve en natuurinclusieve bedrijfsvoering. Met de eerste 19 boeren is inmiddels een intentieverklaring getekend.

Volgens Urgenda laten de gesprekken met deelnemers zien dat de transitie „met 1.000 euro per hectare uit kan”, mits boeren langdurig worden beloond voor landschapsbeheer en biodiversiteit en worden geadviseerd door de juiste begeleiders. Het doel is, aldus de stichting, om „te komen tot een ander bestaansmodel voor boeren, waarin niet de omzet centraal staat, maar een fatsoenlijk inkomen en een bijdrage aan maatschappelijke opgaven”.

De melkveehouder, die anoniem wil blijven, noemt de berekening een ‘eye-opener’. „Het heeft mij wel tot nadenken gezet en als mij de kans geboden wordt om extra grond te verwerven, dan is scenario B zeker een scenario waar ik verder mee kan.”

Hoewel de boer de stap nog niet heeft gezet, zegt hij dat de analyse helpt om het bedrijf toekomstbestendig te maken voor de volgende generatie.

Of de uitkomsten van deze analyse ook gelden voor andere melkveebedrijven, hangt af van de bedrijfsspecifieke situatie en de daadwerkelijke beleidskaders. De scenario-analyse toont vooral dat een extensievere bedrijfsvoering financieel mogelijk kan zijn, maar geen garantie biedt voor alle melkveehouders.

Het 7 Vinkjes-project van Stichting Urgenda heeft als doel om boeren te ondersteunen bij de overstap naar regeneratieve landbouw. De zeven criteria hebben betrekking op weidegang, kunstmestgebruik, biodiversiteit, gewasdiversiteit en een maximumdichtheid van 1,5 GVE per hectare. Urgenda werkt daarbij samen met boeren, adviseurs en maatschappelijke organisaties om extensieve melkveehouderij rendabel te maken binnen een duurzaam landbouwmodel