Jan Willem Haisma ziet kennis groeien, juist óók bij tegenslag en verandering: “De basis ligt er, die kunnen we nog uitbreiden”

Melkveebedrijf Mandeveld ligt nabij Natura-2000-gebied de Bakkeveense duinen. Het bedrijf telt 440 koeien, die met behulp van personeel en 8 melkrobots gemolken worden. “Een relatief groot en intensief bedrijf”, aldus Jan Willem. “Zes jaar geleden hebben we het bedrijf bewust opgeschaald. Door extra personeel aan te nemen, kreeg ik een betere werk-privé-balans.”

Werkplezier

Met zijn huidige bedrijfsvoering is hij blij, al houden de politieke omstandigheden hem wel bezig. “Ik ben tevreden met hoe wij het doen, maar let goed op ontwikkelingen in de sector. Soms kan je door de hoeveelheid aan regels het gevoel hebben dat het beleid je altijd weer inhaalt, wat je ook doet op je bedrijf.”

Om die reden besloot hij dan ook mee te doen aan Netwerk Praktijkbedrijven. “Het liefst wil ik nog 30 tot 40 jaar boer zijn”, stelt hij. “En dat kan je alleen volhouden als je plezier hebt in je werk.”

“In plaats van boos of chagrijnig zijn over de regels, ga ik nu actief aan de slag. Door uitstoot te verlagen hoop ik mijn bedrijf zo toekomstgericht mogelijk te maken. Bovendien is alles wat ik op mijn bedrijf kan houden en niet extra hoef aan te kopen ook mooi meegenomen.”

20% reductie

Afgelopen jaren lukte het hem om zijn ammoniakuitstoot met 20% te verlagen (zie tabel 2). “Ik durf wel te zeggen dat iedere boer dit zou kunnen: op z’n minst 15 tot 20% uitstoot verlagen met simpele maatregelen. Het gaat om je boerenverstand aanvullen met nieuwe kennis. Als heel Nederland dat zou doen, maakt dat een grote impact.”

Hij bracht onder andere het ruw eiwit in zijn rantsoen terug. “Door bewuster bezig te gaan met mijn kuilen. En in overleg met mijn voerleverancier het ruw eiwit in de productiebrok van 188 naar 158 gram te verlagen (zie tabel 1).” Verder kiest Jan Willem voor het bijvoeren van ‘veel energie en wat vet’.

Methaanuitstoot is tot dusver lastiger gebleken, voegt hij toe (zie tabel 2). In de toekomst zou hij graag een mestvergister hebben. “Daarmee maak je aardgas van je methaan en lachgas, wat je weer kunt terugleveren op het net. Dat scheelt hopelijk behoorlijk wat methaanuitstoot. Daarnaast is het ook een interessant extra verdienmodel op het bedrijf.”

Lange adem

Het verlagen van uitstoot is wel een proces van de lange adem, benadrukt hij. “De eerste jaren kwam het vrij rustig op gang. Mijn kuilen zaten toen nog niet optimaal in elkaar, het was even zoeken welke keuzes daarin te maken.”

“In het tweede jaar had ik een betere kuil, maar daarvan had ik pas in het derde jaar profijt. Het is in veel gevallen geen kwestie van: vandaag bedenk ik iets, morgen heb ik resultaat. Voordat je daadwerkelijk weet waar de winst te behalen is, ben je soms wel jaren verder.”

“Zo kwam ik er bijvoorbeeld ook pas in het tweede jaar achter dat er veel onbestendig eiwit zat in de tarwegistconcentraat die we voerden. Dat was eerst een economisch interessante optie, maar dus geen blijvertje. Het jaar daarop zijn we het anders gaan aanpakken.”

Anticiperen bij tegenslag

Wat ook meespeelt, zijn de omstandigheden op het bedrijf. “Die zijn nu eenmaal niet altijd ideaal. Je kan van alles uitdenken, maar in de praktijk loopt dat toch anders. Dit jaar kreeg ik bijvoorbeeld een dikke bui in mijn kuil, waardoor alles weer anders liep dan ik van tevoren had gedacht. De kuil is onbestendiger dan gehoopt.”

“Nu probeer ik daar juist op in te spelen door andere kuilen extra droog te krijgen. Het gemiddelde zakt daardoor weer iets. Ook probeer ik niet teveel te bemesten, zodat ik niet nog meer onbestendige kuil krijg van wat ik nu maaien moet. En ik zet wat meer maïs in het rantsoen in om mee te compenseren.”

“Dit soort tegenslagen kenmerken het runnen van een boerenbedrijf wel. Het zal ook opnieuw gebeuren dat het eens tegenzit. Dan is het belangrijk dat je niet alleen weet hoe te handelen in de ideale omstandigheden, maar dat je óók in de vingers krijgt hoe je kan anticiperen bij tegenslag.”

Uitbreiden kennis

Daarnaast acht hij het ook cruciaal dat je als boer kan inspelen op mogelijk nog naderende veranderingen in de sector. “Er is nu zoveel gaande. Met veel politieke beslissingen die ons boven het hoofd hangen.”

“Het Netwerk eindigt in principe in 2025, maar het kan best dat er tegen die tijd weer hele andere randvoorwaarden komen. Neem de bemesting. Wij maken nu de ideale kuil, waar ook de bemesting een grote rol in speelt. Maar wat als er straks minder bemest mag worden of er andere wetgeving komt? Dan moet de huidige strategie ook weer aangepast worden.”

Om die reden hoopt hij dat het Netwerk blijft voortbestaan. “Na vier jaar heb je een basis liggen. Maar die kennis breidt je pas uit, als je verder in de tijd kijkt. Als je bepaalde situaties meerdere keren hebt meegemaakt en weet hoe je handelen moet.”

Ook ziet hij het Netwerk als een manier om het gesprek gaande te houden. “We kunnen elkaar en de samenleving laten zien waar we mee bezig zijn en daar transparant in zijn. En het mooie is dan ook: we zijn 40 totaal verschillende bedrijven met één gezamenlijk doel.”