Stikstofkorting van 10 tot 20 procent in nieuwe aandachtsgebieden

Met deze internetconsultatie wordt een wijziging van de Uitvoeringsregeling Meststoffenwet (Urm) in verband met de aanpassing van de stikstofgebruiksnormen en aanwijzing van aandachtsgebieden stikstof voorgelegd. De wijziging van de stikstofgebruiksnormen heeft tot doel aan de verplichtingen van de Nitraatrichtlijn te voldoen.

Aandachtsgebieden

In aandachtsgebieden voor stikstof gaat het om maatregelen gericht op het verminderen van de belasting van stikstof afkomstig uit landbouwgrond. In het achtste actieprogramma Nitraatrichtlijn (8e APN) is opgenomen dat zowel voor grondwater als voor oppervlaktewater de stikstofgebruiksnormen, waar dat nodig is, worden gewijzigd. Voor oppervlaktewater worden op basis van de meest recente waterkwaliteitsdata en de geactualiseerde bronnenanalyse aandachtsgebieden stikstof aangewezen waar een verlaging van de stikstofgebruiksnormen zal gelden. Deze wijziging komt in de plaats van de huidige aanwijzing en korting in nv-gebieden.

De aandachtsgebieden voor stikstof worden opgedeeld in Categorie 1 en Categorie 2. In de aandachtsgebieden Categorie 1 wordt de toepassing van de stikstofgebruiksnorm met 10 procent verlaagd ten opzichte van het bemestingsadvies. In Categorie 2-aandachtsgebieden wordt een verlaging van 20 procent voorgesteld.

Voor het vaststellen van de aandachtsgebieden voor stikstof is in kaart gebracht welke landbouwpercelen afwateren op welk KRW-lichaam (Kaderrichtlijn Water). Hiervoor is Nederland opgedeeld in 65 hydrologische gebieden. Voor elk gebied is vervolgens gekeken naar de waterkwaliteit over de periode 2019 tot en met 2024, op basis van metingen van stikstof, fosfor en de biologische toestand van het water, zoals de aanwezigheid van algen en waterplanten. Alleen waar meer dan negentien procent van de stikstofbelasting afkomstig is uit landbouw, wordt het gebied als aandachtsgebied aangemerkt. Afhankelijk van de mate van de overschrijding van de waterkwaliteitsnorm krijgt het gebied de classificatie Categorie 1 of Categorie 2. Ligt een perceel deels in Categorie 1 en Categorie 2, dan geldt automatisch Categorie 2.

Zuidelijk zand en löss zijn uitgezonderd van de extra stikstofkorting in aandachtsgebieden categorie 1 en 2, omdat deze regio’s al de strengste stikstofnormen hebben en verdere verlaging onhaalbaar en ongewenst is vanuit landbouwkundig en economisch oogpunt.

Fosfor

In aandachtsgebieden voor fosfor is het voornemen om andere maatregelen te nemen. Voorzien is dat de aanwijzing van aandachtsgebieden fosfor en de daar te nemen maatregelen in de loop van 2026 worden ingevoerd, en per 1 januari 2027 in werking treden. In de huidige nv-gebieden, waar de oppervlaktewaterkwaliteit enkel niet voldeed vanwege fosfor, geldt vanaf 1 januari 2026 niet langer de nv-gebieden korting op de stikstofgebruiksnorm.

Stikstofgebruiksnormen

In de internetconsultatie zijn ook de nieuwe voorgestelde stikstofgebruiksnormen opgenomen. De herziening van de gebruiksnormen is gedaan op basis van onderzoek van de Commissie Deskundigen Meststoffenwet (CDM), RIVM en Wageningen Environmental Research. Daarbij is gekeken naar de nitraatdoelen in het grondwater (50 mg/l) en de milieudruk per regio.

Voor de verschillende regio’s betekent dat grofweg de volgende aanpassingen:

Noordelijke en westelijke zandgronden

De huidige grondwaterkwaliteit in deze grondsoortregio voldoet gemiddeld aan de norm van 50 mg/l nitraat. Voor enkele gewassen, buiten de huidige nv-gebieden, wordt de stikstofgebruiksnorm op noordelijke en westelijke zandgronden licht verhoogd ten opzichte van 2025. De stikstofgebruiksnormen van gewassen in de grondsoortregio Zand-Noord worden verhoogd tot 85 procent van het bemestingsadvies. Dit betreft een beperkt aantal gewassen in dit gebied. De stikstofgebruiksnormen van gewassen waarvan de uitspoeling ruim onder de 50 mg/l ligt, zoals grasland, snijmaïs en niet-uitspoelingsgevoelige AT-gewassen (akker- en tuinbouwgewassen), die al hoger liggen dan 85 procent van het bemestingsadvies, blijven ongewijzigd.

Centrale zandgronden

De stikstofgebruiksnormen voor de centrale zandgronden worden verhoogd ten opzichte van 2025. De stikstofgebruiksnormen van alle gewassen op centrale zandgrond worden verhoogd tot 85 procent van het bemestingsadvies. Als de stikstofgebruiksnorm in 2025 hoger lag dan 85 procent van het bemestingsadvies, blijft die stikstofgebruiksnorm van toepassing. Dit is enkel het geval bij cichorei.

Zuidelijke zandgronden

De stikstofgebruiksnormen van uitspoelingsgevoelige AT-gewassen op zuidelijke zandgronden worden verlaagd naar 55 procent van het bemestingsadvies, waar de stikstofgebruiksnorm in zuidelijke zandgronden in 2025 voor de meeste uitspoelingsgevoelige AT-gewassen op 56 tot 60 procent van het bemestingsadvies lag. Door de stikstofgebruiksnormen van snijmaïs en niet-uitspoelingsgevoelige AT-gewassen niet, en voor grasland (beweiden en maaisen) beperkt te verhogen, is het volgens Wiersma mogelijk om de stikstofgebruiksnormen voor uitspoelingsgevoelige AT-gewassen niet verder te verlagen.

De stikstofgebruiksnorm van gras (weiden en maaien) wordt gelijk getrokken met de stikstofgebruiksnorm van gras (alleen maaien). Dat betekent een verhoging van 63 procent naar 70 procent van het bemestingsadvies. De moet de teelt van gras ten behoeve van waterkwaliteit en het beweiden van vee te stimuleren, zo staat in de toelichting te lezen.

Lössgronden

De stikstofgebruiksnormen op lössgrond worden niet gewijzigd ten opzichte van 2025. Op lössgrond zal alleen de stikstofgebruiksnorm van gras (beweiding en maaien) worden gelijkgetrokken met de stikstofgebruiksnorm van gras (uitsluitend maaien). Volgesn het CDM-actualisatieadvies zouden de stikstofnormen van uitspoelingsgevoelige AT-gewassen op lössgrond beperkt moeten wordt tot 56 á 60 procent van het bemestingsadvies om te kunnen voldoen aan de norm van 50 mg/l nitraat. Echter, zo staat in de consultatie: 'Omdat het CDM-actualisatieadvies geen basis geeft voor een verlaging ondanks dat de grondwaterkwaliteit op dit moment niet voldoet en uit de doorrekening in het Ex-ante onderzoek (onderzoek dat plaatsvindt voorafgaand aan de invoering van beleid, red.) naar voren komt dat de grondwaterkwaliteit onvoldoende zal verbeteren, worden de stikstofgebruiksnormen op lössgrond niet gewijzigd ten opzichte van 2025. Naar de verschillen in de modeluitkomsten tussen het CDM-actualisatieadvies en de Exante zal verder onderzoek worden gedaan in de looptijd van het 8e actieprogramma.'

De consultatie is hier te raadplegen