Melkveehouderijorganisaties kritisch en verdeeld over 8e Actieprogramma Nitraatrichtlijn
LTO Nederland ziet in het programma een kans om af te stappen van starre regels en meer in te zetten op doelsturing. Boeren die laten zien dat hun bedrijfsvoering geen risico vormt voor de waterkwaliteit, zouden meer ruimte moeten krijgen, bijvoorbeeld door een ruimere totale stikstofgebruiksruimte, soepeler om te gaan met de verplichte datum voor het inzaaien van een vanggewas of met de rotatie van rustgewassen op zandgronden. Tegelijkertijd waarschuwt LTO dat nieuwe generieke verplichtingen – zoals een landelijk vanggewas na maïs of strengere stikstofgebruiksnormen – de praktijk onnodig hard raken met negatieve gevolgen voor opbrengst en bedrijfsrendement. Volgens de organisatie is (blijvend) grasland juist een belangrijke factor die behouden moet worden, en zijn er gebieden in Nederland waar de waterkwaliteit op orde is – de nitraatconcentraties structureel onder de Europese drempelwaarde van 50 mg/l – en strengere regels disproportioneel zijn en leiden tot onnodige beperkingen.
NMV: doelsturing mag geen afrekenmodel worden
Ook de Nederlandse Melkveehouders Vakbond (NMV) benadrukt het belang van grasland en dierlijke mest. Volgens de vakbond levert dierlijke mest een betere bodemkwaliteit, meer biodiversiteit en zelfs voeding voor insecten en weidevogels. NMV pleit daarom voor een nieuwe graslandderogatie, zodat melkveehouders meer mest op eigen grond kunnen gebruiken zonder hoge afvoerkosten. Over doelsturing is de vakbond voorzichtig positief, mits het geen ‘afrekenmodel’ wordt. Boeren die hun doelen halen, moeten juist extra gebruiksruimte krijgen in plaats van kortingen terug te moeten verdienen. Grote ergernis is de uitbreiding van de vanggewasverplichting na maïs naar klei- en veengronden, waar volgens de NMV geen nitraatprobleem is. Dat leidt alleen tot onnodige grondbewerking en hogere kosten.
NAJK: grasland moet behouden blijven
Het NAJK verwelkomt de stap naar doelsturing. ‘Door af te stappen van rigide middelvoorschriften en kalenderlandbouw ontstaat een realistischer en toekomstgerichter pad om de waterkwaliteitsdoelen te behalen’, vindt de agrarische jongerenorganisatie. Het NAJK hekelt echter dat nog altijd niet duidelijk is wat de nieuwe stikstofnormen en kortingen in de aandachtsgebieden gaan betekenen, terwijl die al vanaf 2026 gelden. ‘Telers moeten tijdig hun bouw- en bemestingsplannen kunnen maken, en hebben daarvoor tijdig duidelijkheid nodig om verantwoorde keuzes te kunnen maken. Dat dit op dit moment nog niet bekend is, brengt telers in moeilijkheden’, stelt de jongerenorganisatie in hun zienswijze. Ook NAJK vindt dat grasland behouden moet blijven en is verwonderd dat daarover niets in het actieprogramma opgenomen is. Het verdwijnen van de derogatie maakt het aantrekkelijker om gras te scheuren, en dat kan de waterkwaliteit juist verslechteren. Verder vindt de organisatie dat het opleggen van een vanggewas na maïs in heel Nederland niet te rechtvaardigen is. In gebieden zonder waterkwaliteitsproblemen zorgt dit alleen voor extra verplichtingen.
Agractie: nieuwe graslandderogatie
Agractie verzet zich vooral tegen het voortbouwen op het 7e actieprogramma en de derogatiebeschikking, terwijl de hieruit voortvloeiende maatregelen vanaf 1 januari 2026 vervallen. Volgens de organisatie worden melkveehouders zo opgezadeld met ‘oneigenlijke bepalingen’. Agractie pleit voor een nieuwe, gerichte graslandderogatie en vindt dat delen van Nederland als niet-kwetsbaar moeten worden aangewezen. Het verplicht stellen van zware regels voor de hele zandregio vanwege enkele probleemgebieden is volgens Agractie onredelijk. Ook verzet de organisatie zich tegen het uitbreiden van de vanggewasplicht naar alle maïspercelen. Agractie roept op om de datum van 1 oktober voor het inzaaien van een vanggewas bij snijmaïs flexibel te hanteren.
De Natuurweide: uitzondering voor biologische melkveehouders
De biologische melkveehouders van De Natuurweide willen erkenning voor hun bedrijfsvoering. Omdat biologische bedrijven meer blijvend en kruidenrijk grasland hebben, minder maïs telen en geen kunstmest gebruiken, is hun stikstofbodemoverschot veel lager. De Natuurweide pleit daarom voor een eigen ‘actiespoor’ binnen het actieprogramma, zodat biologische melkveehouders niet onder dezelfde generieke regels vallen als gangbare bedrijven. Volgens de organisatie zou dit ook passen bij de ambitie om het biologische areaal in Nederland te vergroten naar 15 procent.
MOB: harde maatregelen nodig
Heel anders klinkt het – zoals te verwachten is – bij MOB (Mobilisation for the Environment). De milieuorganisatie noemt het hele actieprogramma ‘onvoldragen’. Volgens MOB is het onacceptabel dat na decennia beleid nog altijd niet overal aan de norm van 50 milligram nitraat per liter grondwater wordt voldaan. De organisatie vindt dat alleen harde maatregelen effect zullen hebben: een forse krimp van de veestapel, strengere mestnormen en een afschaffing van generieke uitzonderingen. Het huidige beleid houdt volgens MOB de mestproductie kunstmatig in stand en schuift de rekening af op de samenleving.
