Column: Op boerenroadtrip door Alberta

Wat bijzonder om mijn ouders drie weken bij me te hebben in mijn Canadese thuisomgeving. Nu konden ze zelf ervaren hoe mijn leven hier is. De melkveehouderij waar ik werk, werd meteen bezocht. Net als het vleesveebedrijf waar ik als cowgirl heb geholpen. „Als ik vee zie en ruik, ben ik thuis”, zei mijn vader.

Ook kon hij op het vleesveebedrijf even lekker ‘plat praoten’ met de vader van mijn beste Canadese vriendin Britt, die daar werkt. Beide vaders zijn veel meer vertrouwd met het Nedersaksisch dan met het Engels. Er werd meteen een afspraak gemaakt om samen bier te drinken. „Dan kunnen we eben gewoon weer Nederlands praoten.”

Met een acrboaat

Als je hier vanuit Nederland voor de eerste keer bent, is alles even bijzonder. Wat voor mij inmiddels normaal is, werd door mijn ouders met nieuwe ogen bekeken. We bezochten een boeldag van mensen met wie ik bevriend ben geraakt. Niet alleen om ze kennis te laten maken, maar ook om een mooie verzameling grote landbouwmachines bij elkaar te zien.

Dat er in die periode onderweg ook enorm grote percelen luzerne met een zijmaaier en een kleine trekker werden gemaaid, oogstte veel verbazing. „In Canada is toch alles groot-groter-grootst?” Toen we een paar dagen daarna langs hetzelfde stuk land reden, was de boer nog steeds aan het maaien. Terug van onze rondreis was de boer eindelijk aan het harken, met een acrobaat. Toen klonk het: “Och toch, wat een hopeloos geknoei."

Hier kun je het nieuwste van het nieuwste op het land zien, terwijl even verderop iemand bezig is met materiaal dat vijftig jaar geleden modern was. Meestal gaat het dan om vleesveehouders, die financieel moeilijke jaren achter de rug hebben. Nu de vleesprijzen wereldwijd ongekend hoog zijn, gaat het hen ook beter. Maar een nieuwe triplemaaier en een grotere trekker, dat blijft een enorme investering.

Als je ziet hoeveel tijd en moeite het landwerk in zo’n geval kost, wekt het extra verbazing als de opgeperste, niet gewikkelde balen luzerne vervolgens op het land blijven liggen. Dat zag je op veel plekken. Tegen de tijd dat mijn ouders weer naar huis zouden vliegen, kwam de tweede snee tussen die balen omhoog. “Dat wordt straks maaien met een uitdaging”, zeiden we tegen elkaar. We vonden het nogal apart en achteloos, want er ligt toch voor een kapitaal voer op het land. Onderweg zagen we borden waarop balen luzerne voor 80 Canadese dollar per stuk te koop werden aangeboden (bijna 55 euro). Maar goed, iedereen doet het toch op zijn eigen manier.

Hutterieten: grootgrondbezitters in de regio

Een bijzondere categorie boeren in Alberta zijn de kolonies Hutterieten. Deze geloofsgemeenschap werd 500 jaar geleden gesticht in Tirol. De Hutterieten emigreerden tijdens de Eerste Wereldoorlog massaal naar Canada om vervolging, vanwege het weigeren van militaire dienst, te ontlopen. In het openbaar springen Hutterieten meteen in het oog door hun bijzondere haardracht en kleding. Vrouwen dragen zwarte hoofdkapjes en rokken. In onze beleving is de man-vrouwverhouding in deze kolonies zeer ouderwets. Omdat er in de kolonies geen persoonlijk bezit is en er wel door iedereen hard wordt gewerkt op het land en op de boerderij, wordt er veel geld gemaakt. Daar kan geen ander bedrijf tegenop.

De Hutterieten behoren daardoor tot de grootgrondbezitters in de regio. Hoewel ze leven volgens normen en waarden die al honderden jaren dezelfde zijn, is deze gemeenschap wel zeer geïnteresseerd in de nieuwste technologische ontwikkelingen. Iedere kolonie is zo kapitaalkrachtig, dat op het omvangrijke erf de modernste machines in slagorde staan opgesteld.

We bezochten de kolonie van Warburg, niet ver van waar ik woon en werk. Op dat moment waren ze bezig om land op te hogen met grond van uitgediepte en verbreedde waterpoelen voor het vleesvee. Ook de graafmachines, dumpers en kilverbakken zijn van de kolonie zelf. De kolonie is helemaal zelfvoorzienend. Ze hebben alles, van melk- en vleesvee tot kippen en eenden, voedergewassen, groente- en fruitteelt. De Hutterieten slachten zelf en verkopen het vlees in de boerderijwinkel. Daar vind je ook ouderwetse inmaak, zoals groenten in het zuur en eieren in pekelwater. We kochten lekkere leverworst, kippenpoten en een ‘pie’ (met deeg bedekte taart) gevuld met Saskatoon bessen (afkomstig van een bepaalde soort Amerikaanse krentenboom, die ook bij mij in de achtertuin groeit).

Hang naar het oude

Op onze roadtrip van een week, over het boerenland naar het zuiden tot aan de Amerikaanse grens en via de Rocky Mountains weer terug naar huis, passeerden we nog een Hutterieten kolonie. Naast bijzondere boerenplaatsen zagen we ook nogal wat erven vol oude landbouwapparatuur en auto’s. Vanwege het droge landklimaat is het niet direct ‘rust roest’, maar fraai is anders. Een oud ijzerhandelaar zou hier goud kunnen verdienen, als de eigenaars het oude spul tenminste kwijt willen. Maar wat dat betreft is er hier een ‘hang naar het oude’ die ons wat bevreemdt. Er wordt me verteld dat de mensen een emotionele band hebben met het in ongebruik geraakte materiaal. De allereerste combine waar overoveropa ooit mee is begonnen, staat nog achter in de tuin, en alle volgende generaties staan ernaast. Net als alle auto’s waar de familie ooit in heeft rondgereden. Sommige boeren hebben de allereerste combine zelfs trots vooraan de weg staan, naast de inrit.

Ook de overblijfselen van de allereerste optrekjes van de verre voorouders worden met rust gelaten, zo vervallen als ze zijn. Middenin eindeloze glooiende velden met bloeiend koolzaad zie je dan ineens stokoude houten ruïnes staan. Mijn van oorsprong Nederlandse werkgever kan hier weinig begrip voor opbrengen. “Het is toch goede landbouwgrond, waarom ruimen ze die rommel niet op?”, zegt hij.

Boeren dankzij irrigatie

In het zuiden van Alberta kan er alleen worden geboerd dankzij irrigatie. Het smeltwater van de Rocky Mountains verzamelt zich niet alleen in rivieren die naar de Grote Oceaan stromen.

De Athabasca River, Bow River en Oldman River bijvoorbeeld slingeren zich in oostelijke richting door Alberta. In het zuiden wordt rivierwater in grote bassins opgeslagen en via kanalen verdeeld. De akkers daar zijn rond: vanuit het middelpunt roteert een langgerekt irrigatiesysteem. Deze cirkels zijn op satellietbeelden vanuit de ruimte te zien. Net als de vierkante kralen van de grote ‘feedlots’ (vleesveebedrijven) daar, trouwens. Onderweg passeerden we een bedrijf met 10.000 stuks vee. Ook de kalfjes die mijn boer verkoopt gaan naar Zuid-Alberta, waar het bedrijf van de kalverhandelaar is gevestigd. Het vleesveebedrijf waar ik nu en dan ben, brengt het slachtvee naar abattoirs (slachterijen) die ook in het zuiden zijn gevestigd. Op dit vleesveebedrijf werkt niet alleen de vader van Britt, maar ook haar broer. Met hem is mijn vader een dag mee geweest op een grote dubbeldekker vol vee voor een van de grootste slachterijen in Canada, de locatie High River van Cargill (bij Calgary).

Melkveehouderijen zijn er in het zuiden minder, maar ze zijn er wel. Zo zijn de voormalige eigenaren van de boerderij van mijn ouders in Midwolde geëmigreerd naar Zuid-Alberta. Alles wordt daar beregend, dus ook de luzerne. De warme temperatuur zorgt voor een snelgroeiend gewas. Er zijn wel grenzen aan de watergift, per gewas geldt een maximum. Bij aanhoudende droogte is er een vrij grote kans op een misoogst. Dat risico is in delen van de ten oosten van Alberta gelegen provincie Saskatchewan nog groter. Daar is geen smeltwater van de Rockies. Volgens mijn boer zijn er in Zuid-Saskatchewan gebieden die al acht jaar op rij te weinig regen hebben gehad.

Buffalo Jump

Op onze rondreis zagen we ook bizons. Die worden hier gehouden voor het vlees. Opmerkelijk genoeg zagen we geen bizons waar je ze zou verwachten: in de brede, rustige vallei bij Head-Smashed-In Buffalo Jump (ten noorden van Fort McLeod). Deze rotsklif is een Unesco werelderfgoed.

Het is de enige nog intacte locatie die voor grootschalige bizonjacht werd gebruikt door de oorspronkelijke bewoners van Noord-Amerika (het woord Indianen wordt in Canada door iedereen als beledigend ervaren en is hier taboe). Om de winters te kunnen overleven had de inheemse bevolking veel bizonvlees nodig. De huiden zorgden voor beschutting tegen de kou. Na een wekenlange voorbereiding werden bizons voorzichtig langs in trechtervorm gestapelde muurtjes geleid. Vervolgens werden ze in ‘stampede’ gejaagd (op hol gebracht), zodat de dieren van de rotsrichel naar beneden stortten. Aan de voet van de rotshelling werden ze geslacht.

Bij alle andere afgronden die op die manier zijn gebruikt, is in het verleden de door het vele bloed en de vergane dierlijke resten verrijkte grond afgegraven voor landverbetering. Head-Smashed-In Buffalo Jump lag te ver van het treinspoor verwijderd en bleef intact. Uit archeologisch onderzoek bleek dat deze klif maar liefst 6000 jaar lang door de ‘native Americans’ (zoals men in Canada zegt) is gebruikt. In het in de naastgelegen rots gebouwde museum is de indrukwekkende geschiedenis van deze plek verbeeld. Daar dringt pas goed tot je door hoe er in minder dan 200 jaar tijd een eind is gekomen aan de duizenden jaren oude cultuur van dit natuurvolk.

Toen de eerste van oorsprong Europese kolonisten hier kwamen zagen ze enorme uitgestrekte prairies met miljoenen bizons. Deze zijn tussen 1820 en 1880 vrijwel allemaal doodgeschoten. Voor de inheemse bevolking had dit desastreuze gevolgen. Van een bizonpopulatie van naar schatting 30 tot 60 miljoen bizons bleven er minder dan duizend over. De bizon werd onder meer bejaagd omdat er van sommige delen aandrijfriemen voor stoommachines werden gemaakt. Zo kwam de Industriële Revolutie mede op gang ten koste van het voortbestaan van dit oerrund.

Ook werden er in de negentiende eeuw veel plezierjachten vanuit treinen georganiseerd, zonder dat er iets met de doodgeschoten bizons werd gedaan. Dat de soort vandaag de dag nog bestaat, is te danken aan een groep mensen die de in het verleden nog aangetroffen exemplaren onderbrachten op afzonderlijke ranches in Noord-Amerika.

Sensatie op de Stampede

Het woord ‘stampede’ slaat niet alleen op een op hol geslagen kudde bizons of koeien. Het wordt nu vooral gebruikt om een rodeo aan te duiden. Op de boerentrip met mijn ouders kon een bezoek aan de rodeo natuurlijk niet ontbreken. We bezochten de Penoka Stampede en even later de grootste rodeo van Canada, de Calgary Stampede.

In Penoka zagen we klompen tussen de vele cowboylaarzen in het publiek. Mijn ouders hadden nog nooit een rodeo gezien en keken met verbazing en een grote glimlach naar alle programmaonderdelen: van de junioren van 12 tot en met 14 jaar die op een wild paard reden, tot twee zusters (70+) die bijna hun hele leven aan ‘trick riding’ deden. Deze vrouwen gaven zelfs nog even een demonstratie. Voor een uitzinnig publiek reden ze in volle rengalop door de ring, waarbij ze in handstand op het paard stonden.

Het bullriding voor de volwassenen was het meest spectaculaire onderdeel. De allerlaatste stier maakte het wel heel erg spannend. Hij volgde een van de rodeoclowns door een mangat heen het publiek in. Er vloog iemand door de lucht, je zag de hoorns naar boven komen. Alles liep gelukkig goed af. Zoals de omroeper zei: “Het kan en het gebeurt allemaal bij de rodeo!”

Op de drukbezochte Calgary Stampede zagen we onder meer het ‘team cattle penning’, waarbij drie cowboys en/of cowgirls binnen een minuut drie specifieke dieren moesten afzonderen uit een groep van dertig vleesvee pinken. Alle pinken hadden een nummer, van nul tot negen. Alle nummers kwamen drie keer voor in de groep. Tijdens het separeren moest de rest van de groep aan de andere kant van de ring blijven. De tijd stopte als de drie uitgezochte dieren door een hok aan de andere kant van de arena waren gejaagd. Wij filmden het winnende team.

Lodge midden in de natuur

De drie weken met mijn ouders waren snel voorbij. Ook voor mij voelde het als vakantie, met bijzondere momenten. Zo zagen we een beer met een jong, pelikanen, bevers en herten. We sliepen in een houten ‘lodge’ verstopt tussen de bergen, bereikbaar via een 18 kilometer lang onverhard pad vol met kuilen. Waarbij ik op een gegeven moment wel dacht: ‘Waar stuurt Google maps ons naar toe?'. Hoewel de natuur bij het houten logement ook uit heel veel muskieten bestond, was het er vooral overweldigend mooi. We zagen er zelfs een kolibrie.

Op de dag dat mijn ouders vertrokken, bezochten we ’s morgens nog de veemarkt in Thorsby. Inmiddels is het voor ons alle drie al weer een poosje ‘business as usual’ – voor hen op de boerderij in Nederland, voor mij op de melkveehouderij in Canada. Hier in Alberta bereiden we ons rustig voor op de komende oogsten. Maar daarover later meer.