Melkveehouder Erwin Bosch uit Laren verdiept zich in optimale bedrijfsgrootte

De kennisgroep Kosten-Baten-Analyse is vorig jaar toegevoegd aan een landelijk project van Wij.land dat werkt aan meer inzicht in de kosten en baten van (natuurinclusieve)maatregelen in de melkveehouderij. Drie deelnemers gingen met begeleiding van een adviseur aan de slag met een individuele kosten-baten-verdiepingsvraag.

De VK-Oost-groep, die uit tien personen bestaat, heeft eerst op basis van de financiële en KringloopWijzer-cijfers gesproken over vraagstukken waar ze tegenaan lopen. Aan de hand van groepsoverzichten is gekeken naar onder andere arbeid, kosten baten van extensivering, voerstrategie en toegang tot grond.

De deelnemers verdiepen zich dit jaar in aansprekende voorbeelden van bedrijven die het anders doen. Bedrijven die niet in het gemiddelde passen dus, maar wel goed scoren.
Vanuit het project bestond bovendien de mogelijkheid om in te gaan op een individuele bedrijfsspecifieke verdiepingsvraag op kosten-baten. De geleerde lessen brengen de boeren met de verdiepingsvraag vervolgens weer terug in de studiegroep.

Optimale bedrijfsgrootte

Erwin Bosch uit Laren zag het als een kans om een vraag uit te diepen onder begeleiding van een adviseur. ‘Al langer speel ik met de vraag hoe groot mijn bedrijf zou moeten zijn om in te spelen op het beleid en ontwikkelingen en dit met arbeid ook goed rond te kunnen zetten in de toekomst.

De vragen van twee andere VK-Oost-boeren met een individuele vraag gingen onder andere over de voerbalans en graan vervangen voor snijmais en de beste benutting van 30 ha extra grond. Ook is onder andere gekeken naar concrete opties en maatregelen om meer gras grazend te oogsten door meer hectares grasland bij de beweiding van de melkkoeien te betrekken, het weideseizoen te verlengen en het beweidingssysteem te optimaliseren.

Puzzelstukjes

De vraag van Erwin werd, net als de twee andere individuele verdiepingsvragen, opgepakt en uitgewerkt door zelfstandig agrarisch adviseur René van den Oord. Met eigen en actuele bedrijfscijfers bij de hand zette de adviseur verschillende scenario’s, opties en afwegingen voor het melkveebedrijf op een rij.

René licht zijn aanpak bij de individuele vraagstukken toe. ‘Om tot individuele, bedrijfsspecifieke inzichten te komen, is allereerst samen met de melkveehouder zijn strategisch kader geduid. We gaan daarbij in op vragen als: hoe sta je in het leven als mens en als melkveehouder? Wat wil je bereiken? Wat vind je belangrijk als het gaat om grond(gebondenheid), kaptiaal/rendement en arbeid/privé? Het strategisch kader is daarmee een persoonlijke leidraad bij het afwegen van opties, maatregelen en keuzes en het maken van beslissingen op het melkveebedrijf. Het geeft de richting aan waarbinnen de melkveehouder keuzes maakt. Als je dit helder hebt, vallen vaak al veel puzzelstukjes op hun plek. ’

René bepaalde en analyseerde samen met de melkveehouders tevens de huidige positie van het bedrijf.
‘Afhankelijk van de verdiepingsvraag gingen we met het bepalen de huidige positie in op waar het bedrijf staat op financieel vlak, ten aanzien van natuurinclusiviteit of ten aanzien van bijvoorbeeld voer. Deze positie bepaalden we op basis van bedrijfseigen cijfers, zoals jaarrekeningen en de KringloopWijzer.’

Inzicht in opties

Erwin geeft aan dat het voor hem belangrijk is om redelijk vrij te kunnen blijven als boer. Ik hoef niet veel te groeien in aantallen koeien. Ik wil niet te veel op de mestmarkt actief hoeven zijn en zeker niet sterk afhankelijk van de bank. Naast de eigen cijfers heeft René die punten ook meegenomen in zijn uitwerking.’

De adviseur rekende uit hoe de situatie zou uitpakken om over te stappen op een biologische bedrijfsvoering. Uit de uitgebreide berekening bleek dat hij met 70 melkkoeien nagenoeg hetzelfde over zou houden als met 85 melkkoeien.

‘Ik lever nu PlanetProof en kom in Goud met de ecopremie in het GLB, dus die extra premies komen al naar ons toe. Als ik biologisch zou worden, ben ik de vrijheid kwijt wat betreft het toepassen van kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen. Ook zouden we dan andere brokken moeten gaan voeren. Niet dat ik nu veel kunstmest en middelen gebruik, want ik werk al veel met kruidenrijk grasland en ik ben voorzichtig met het toepassen van middelen.’

Ondanks dat hij niet direct voor dit scenario kiest, heeft de uitwerking Erwin wel veel inzichten gegeven. ‘Je weet niet wat de toekomst brengt, maar voor nu zie ik deze stap nog niet direct zitten. Ik sta open voor nieuwe en andere dingen en het is interessant om meer over deze optie te weten. Pluspunt vind ik dat René heeft gerekend met puur en alleen onze cijfers. Daarin is alles meegenomen. Dat zegt veel meer dan rekenen met een fictief bedrijf.’

Melken van goed eigen ruwvoer

Een andere optie die naar voren kwam is doorgaan met deze aantallen koeien en proberen te komen tot een lagere kostenstructuur en de mogelijkheid meer af te lossen bij de bank.

Erwin: ‘Er zijn meerdere interessante punten benoemd waar ik iets mee kan en mij stof tot nadenken geven. Ik ga nu de derogatie wordt afgebouwd, in tegenstelling tot veel andere melkveehouders, meer gras verbouwen in plaats van meer mais. Dat lukt mij nu al redelijk goed. De koeien grazen veel en ik wil dit aandeel nog meer opvoeren en zo met lagere kosten meer gras in de koe krijgen. Koeien moeten van goed eigen ruwvoer melk geven, met zo min mogelijk of geen eiwit- en mineralentoevoegingen, zo simpel is het en zo zie ik het graag.’

Wat ook aan de orde kwam in de uitwerking was minder koeien melken. In plaats van overtollig ruwvoer te hebben zou Erwin dan meer krachtvoervervangers kunnen gaan verbouwen. In goede jaren kun je daarmee krachtvoerkosten drukken. Voordeel is ook dat je dan nog beter scoort op de KringloopWijzer. FrieslandCampina beloont daar al op.’

Waardevolle inzichten

Terugkijkend op het individuele traject ziet Erwin in dat hij al behoorlijk op de goede weg is met zijn eigen koers om kosten laag te houden en het benutten van ‘makkelijk te pakken’ vergoedingen via het GLB, ANLb en via FrieslandCampina die positief bijdragen aan een goed saldo.

‘Het zijn niet altijd maatregelen die van gisteren op vandaag geregeld zijn, maar door consequent vast te houden aan mijn koers maakt het mijn bedrijf weerbaarder. Deze analyse ging echt de diepte in. Voorwaarde is dat je je openstelt en een open houding aanneemt, maar daar heb ik veel waardevolle inzichten voor terug gekregen.’
De resultaten zijn gedeeld en besproken in de KBA-studiegroep. De kennisgroep gaat de komende maanden verder aan de slag met het bespreken van verdiepingstrajecten van andere deelnemers.

René: ‘Het waren leuke en interessante individuele trajecten die de rest van de groep ook inzichten heeft opgeleverd. De vragen die we behandelden waren bedrijfsspecifiek en zelfs ondernemers-specifiek. De melkveehouders kwamen er bijvoorbeeld achter dat niet iedereen hetzelfde tegen een bedrijf aan kijkt.’